Porozumienie Bez Przemocy (NVC): Czym Jest i Jak Działa

Według raportu CPP Global Human Capital Report, 85% pracowników doświadcza konfliktów w pracy, które wynikają z problemów w komunikacji międzyludzkiej.

Oznacza to, że nieefektywna komunikacja to poważny problem, który wpływa nie tylko na budowanie kariery, ale przede wszystkim codzienne życie, relacje i efektywność działań.

W tym wpisie znajdziesz informacje na temat tego, czym jest porozumienie bez przemocy i metoda NVC. NVC, czyli skrót z j. ang. Nonviolent Communication.

Czym jest porozumienie bez przemocy (NVC)?

Co to jest porozumienie bez przemocy? Porozumienie bez Przemocy (NVC) to metoda komunikacji międzyludzkiej, którą opracował znany na świecie psycholog Marshall Rosenberg. Porozumiewanie bez przemocy Rosenberga pozwala wyrażać się szczerze i autentycznie, jednocześnie zachowując empatię i szacunek dla rozmówcy, dążąc do wzajemnego zrozumienia i zaspokojenia uniwersalnych potrzeb.

NVC to sposób, który opiera się na radykalnej uczciwości, akceptacji i szacunku, zarówno wobec siebie, jak i innych. Jej kluczowym założeniem jest dążenie do zrozumienia uniwersalnych potrzeb, które stoją za słowami i działaniami – zarówno naszymi, jak i naszych rozmówców.

Czym porozumienie bez przemocy różni się od tradycyjnej komunikacji?

Tradycyjna komunikacja niestety często skupia się na ocenianiu, obwinianiu i interpretowaniu, co prowadzi do murów między ludźmi. NVC natomiast odchodzi od tych wzorców, koncentrując się na budowaniu kontaktu i wzajemnego zrozumienia.

Przykładowo w NVC zamiast pytać „Co jest z Tobą nie tak?”, warto użyć zapytań „Co się dzieje? Co czujesz? Czego potrzebujesz?”. Podsumowując, jest to totalna zmiana perspektywy na drugą osobę i próba empatyzowania z jej przeżyciami. Uważam, że nie jest to łatwe, ale sam stosuję metodę NVC od dłuższego czasu i widzę, że z większą łatwością przychodzi mi skupianie się na potrzebach innych, a nie na ocenie ich postępowania.

Kim był Marshall Rosenberg?

Marshall B. Rosenberg (1934-2015) był amerykańskim psychologiem klinicznym, mediatorem, autorem i nauczycielem, którego praca zrewolucjonizowała podejście do komunikacji międzyludzkiej. Ukończył doktorat z psychologii klinicznej na Uniwersytecie Wisconsin w 1961 roku, a w 1966 roku uzyskał status dyplomowanego psychologa klinicznego od American Board of Examiners in Professional Psychology.

Metoda NVC stała się jego wyrazem walki o pokój i sprawiedliwość społeczną, żeby móc rozwiązywać konflikty w pracy, domu, czy szkole od podszewki, a nie wyłącznie na ich powierzchni.

Jakie są podstawowe założenia NVC?

Fundamentem porozumienia bez przemocy są dwa fundamentalne pojęcia: empatia i świadoma komunikacja. Ich zrozumienie jest kluczowe do pełnego uchwycenia istoty NVC. Pamiętaj, że wchodząc na stronę Krajowego Centrum Edukacyjnego istnieje wiele kursów i szkoleń, które mogą pomóc Ci w odnalezieniu swojej drogi komunikacji.

Empatia w NVC

Nie znam osoby, która nie chciałaby umieć czytać w myślach, a empatia w NVC to właśnie zdolność do rozumienia i wczuwania się w uczucia, myśli i intencje innych osób (ale i własnych). Jest to fundament głębokich więzi międzyludzkich, pomagający budować mosty porozumienia nawet w sytuacjach konfliktowych.

Świadoma komunikacja w porozumieniu bez przemocy

Świadoma komunikacja to umiejętność porozumiewania się w sposób jasny, zrozumiały i otwarty, tak aby ludzie rozumieli, co do siebie nawzajem mówią. W NVC, świadoma komunikacja to proces wzajemnych interakcji, gdzie nie tylko przekazujemy informacje, ale przede wszystkim porozumiewamy się z kimś uwzględniając kontekst, empatię i aktywne słuchanie. Dzięki metodzie Rosenberga możemy świadomie zastanowić się nad własnymi uczuciami, żeby nawiązać konstruktywne, a nie impulsywne reakcje.

Dlaczego tradycyjna komunikacja często zawodzi?

Każdy z nas doświadcza w życiu codziennym jakiegoś typu frustracji. Może być ona związana z komunikacją w pracy, w domu, czy w szkole. Niestety, często nie zdajemy sobie sprawy, że nasze nawyki komunikacyjne mogą być główną przyczyną nieporozumień i konfliktów. Co ciekawe, jak wynika z raportu State of Workplace Conflict in 2024, 72% organizacji nie posiada formalnej polityki rozwiązywania konfliktów lub pracownicy nie są świadomi jej istnienia.

Aby wyróżnić sposoby komunikacji Marshall Rosenberg, posłużył się w nvc metaforą “języka szakala” i “języka żyrafy”. To właśnie one mają zobrazować nam różnicę między komunikacją, która oddala ludzi, a tą, która zbliża.

A tak oryginalnie tłumaczy te pojęcia w wywiadzie dla z letniego numeru magazynu „Yes! A Journal of Positive Futures” z 1998, twórca metody nvc, Marshall Rosenberg:

“Język, którego nauczamy, nazywamy „językiem żyrafy”, choć jego oficjalna nazwa to „Porozumienie Bez Przemocy”. Używam obrazu żyrafy, ponieważ jest to język serca, a żyrafa ma największe serce ze wszystkich zwierząt lądowych. Niestety, nauczono mnie mówić „językiem szakala”. Widzicie, szakal jest bliżej ziemi. Są tak zaabsorbowane zaspokajaniem swoich potrzeb, że po prostu nie potrafią patrzeć w przyszłość, jak wysoka żyrafa. Szakale mówią w sposób, który blokuje empatyczną komunikację, ponieważ motywują je strach, wstyd i poczucie winy”.

Język szakala

Język szakala w nvc symbolizuje styl komunikacji oparty na:

• ocenie,
• krytyce,
• osądzie,
• obwinianiu
• i żądaniach.

Kiedy posługujemy się językiem szakala, mówimy z perspektywy “ty”, skupiając się na tym, co według nas jest nie tak z drugą osobą. Na przykład: “Jesteś nieodpowiedzialny”, “Zawsze robisz to źle”. Widać to często na spotkaniach biznesowych, w których możesz poczuć się oceniany przez swojego pracodawcę, który świadomie bądź nieświadomie może skupiać się na problemie, a nie Twoich odczuciach.

Język żyrafy

Z kolei język żyrafy to język empatii. Jest też nazywany językiem serca. Symbolizuje on komunikację opartą na rozpoznawaniu i wyrażaniu uczuć oraz potrzeb, używaną z perspektywy “ja”. Celem języka żyrafy jest budowanie mostów porozumienia, a nie murów.

Warto wykorzystać te zasady nie tylko w relacjach z najbliższymi, ale i w swoim miejscu pracy, jak zauważa w swoim artykule Piotr Janulek, szef zarządu Śląskiej Akademii Nauki i Rozwoju oraz edukator i przedsiębiorca z ponad 20-letnim doświadczeniem:

Implementacja tych zasad w miejscu pracy może prowadzić do bardziej harmonijnych i efektywnych relacji, zarówno wewnętrznie w organizacji, jak i zewnętrznie z klientami i partnerami biznesowymi.

Jeśli przykładowo prowadzisz firmę, to właśnie dzięki nauce języka żyrafy możesz skutecznie motywować swoich pracowników.

Jak działa metoda NVC? 4 kroki do porozumienia

Metoda porozumienia bez przemocy opiera się na czterech kluczowych wskaźnikach, które stanowią nasz przewodnik po świadomej komunikacji. W moim doświadczeniu odkryłem, że kiedy nauczysz się je stosować, zauważysz, jak Twoje interakcje stają się bardziej jasne i, co za tym idzie, skuteczne.

Cztery kroki NVC to:

• obserwacja bez oceniania,
• wyrażanie uczuć,
• identyfikowanie potrzeb,
• formułowanie próśb.

Aby uzyskać więcej informacji na temat czterech komponentów NVC, możesz odwiedzić oficjalną stronę Center for Nonviolent Communication.

Krok 1: Obserwacja bez oceniania

Obserwacja bez oceniania polega na opisywaniu konkretnych zachowań i faktów, które widzisz lub słyszysz, bez dodawania własnych interpretacji, ocen czy osądów.

Najważniejsze jest, aby unikać słów takich jak:

• “zawsze”,
• “nigdy”,
• “często”,
• “rzadko”,

które prowadzą do generalizacji i obwiniania, a tym samym do kwestionowania zasadności Twojej wypowiedzi przez odbiorcę.

Pamiętaj o tym, że nasz mózg ma naturalną tendencję do natychmiastowego interpretowania i osądzania, dlatego ten krok wymaga świadomego wysiłku i praktyki.

Przykład dialogu opartego na obserwacji bez oceniania:

• Sytuacja: Twoja partnerka spędza wieczory przed telewizorem, a Ty czujesz się zaniedbany.
• Błędna komunikacja (ocena): “Jesteś leniwa i nigdy mi nie pomagasz.”
• Obserwacja bez oceniania (NVC): “Kiedy widzę, że spędzasz wieczory przed telewizorem…”.

Krok 2: Wyrażanie uczuć

Po zaobserwowaniu faktów, kolejnym krokiem jest skupienie się na wyrażeniu swoich prawdziwych uczuć, które pojawiły się w odpowiedzi na tę obserwację.

To kluczowe, aby odróżnić uczucia (np. smutek, złość, radość, zaniepokojenie, frustracja) od myśli, interpretacji czy osądów, czyli uczuć rzekomych:

• “czuję, że zupełnie o mnie nie dbasz”,
• “czuję się poniżony”,
• “czuję, że mnie lekceważysz”.

Przykład dialogu opartego na wyrażaniu uczuć:

• Kontynuacja sytuacji: Partnerka spędza wieczory przed telewizorem.
• Błędna komunikacja (interpretacja/osąd): “Czuję, że mnie lekceważysz.”
• Wyrażanie uczuć (NVC): “…czuję się samotny i trochę smutny”.

Krok 3: Identyfikowanie potrzeb

Potrzeby w NVC są uniwersalne – wspólne dla wszystkich ludzi, niezależnie od kultury, wieku czy płci. To, co się różni, to strategie ich zaspokajania. Nie są one związane z konkretnymi osobami czy strategiami, lecz z głębokimi pragnieniami, takimi jak bezpieczeństwo, przynależność, autonomia, sens, radość, szacunek, bliskość czy kreatywność.

Takie rozumienie zmienia rozmowę z “Ty kontra ja” na “my kontra niezaspokojona potrzeba”, co sprzyja współpracy i wspólnemu poszukiwaniu rozwiązań.

Przykład dialogu uwzględniającego identyfikowanie potrzeb:

• Kontynuacja sytuacji: Partnerka spędza wieczory przed telewizorem, Ty czujesz się samotny i smutny.
• Błędna komunikacja (ocena/żądanie): “Potrzebuję, żebyś spędzała ze mną więcej czasu, bo inaczej się rozstaniemy.”
• Identyfikowanie potrzeby (NVC): “…czuję się samotny i trochę smutny, bo potrzebuję bliskości i wspólnego spędzania czasu”.

Krok 4: Formułowanie próśb

Ostatni krok to wyrażenie konkretnej, pozytywnej i wykonalnej prośby, która ma na celu zaspokojenie zidentyfikowanych potrzeb. Kluczowe jest, aby prośba była prośbą, a nie żądaniem.

Prośba powinna być sformułowana w czasie teraźniejszym lub bliskiej przyszłości, jasno określając, co chcesz, aby druga osoba zrobiła. Unikaj formułowania próśb negatywnych (“nie chcę, żebyś…”) i skup się na tym, co chcesz, aby się wydarzyło.

Przykład dialogu opartego na formułowaniu próśb:

• Kontynuacja sytuacji: Partnerka spędza wieczory przed telewizorem, Ty czujesz się samotny i smutny, bo potrzebujesz bliskości i wspólnego spędzania czasu.
• Błędna komunikacja (żądanie): “Masz wyłączyć ten telewizor i spędzić ze mną czas!”
• Formułowanie prośby (NVC): “Kiedy widzę, że spędzasz wieczory przed telewizorem, czuję się samotny i trochę smutny, bo potrzebuję bliskości i wspólnego spędzania czasu. Czy byłabyś skłonna, abyśmy jutro wieczorem spędzili godzinę, rozmawiając lub robiąc coś razem, bez telewizora?”.

Co jeszcze warto wiedzieć o NVC? – FAQ

Wiele osób, które poznają porozumienie bez przemocy, ma podobne pytania i wątpliwości. Oto odpowiedzi na najczęściej zadawane z nich, które pomogą Ci lepiej zrozumieć tę metodę.

1. Czy NVC działa z każdą osobą?

NVC jest uniwersalnym modelem komunikacji, który może być stosowany w wielu kontekstach – w rodzinie, w pracy, w relacjach osobistych i zawodowych. Jego skuteczność zależy od gotowości obu stron do kontaktu i empatii.Mi pomogła wiedza, że nawet jeśli druga strona nie jest otwarta na NVC, Ty możesz użyć tych zasad, aby lepiej zrozumieć siebie i swoje potrzeby, a to już jest ogromny krok naprzód.

2. Ile czasu trzeba na naukę porozumienia bez przemocy?

Nie ma jednej, sztywnej odpowiedzi, ponieważ tempo skutecznej nauki zależy od Twojego zaangażowania i częstotliwości ćwiczeń. Pełne opanowanie to proces trwający całe życie, który pogłębia się wraz z doświadczeniem i refleksją nad swoimi działaniami.

3. Jak stosować NVC z agresywną osobą?

W przypadku agresywnej osoby, priorytetem jest Twoje bezpieczeństwo. Jeśli to możliwe i bezpieczne, skup się na wyrażaniu swoich obserwacji i uczuć, bez oceniania, i jasno stawiaj granice.

4. Czy NVC to manipulacja?

Absolutnie nie. Marshall Rosenberg, twórca NVC, wyraźnie podkreślał, że empatia w NVC nie jest techniką manipulacji ani sposobem na zmuszenie innych do spełnienia naszych oczekiwań. Celem NVC jest zbudowanie relacji opartych na szczerości, wzajemnym zrozumieniu i współdziałaniu, gdzie obie strony dobrowolnie dążą do zaspokojenia swoich potrzeb w duchu autentyczności.

5. Jakie są najczęstsze błędy w nvc?

• Traktowanie NVC jako sztywnej metody/formułki. Pamiętaj, żeby skupić się na naturalnych intencjach i świadomości potrzeb.
• Ignorowanie kontekstu i dynamiki władzy. Otwarta rozmowa o uczuciach i potrzebach jest możliwa, ale nie zawsze bezpieczna, zwłaszcza w relacjach o nierównej dynamice władzy (np. szef-pracownik). Z tego powodu, zawsze staraj się ocenić sytuację i upewnij się, że jest zgoda na taką głęboką komunikację.
• Nadmierne skupianie się na “języku szakala” innych. Pamiętaj, że celem porozumiewania bez przemocy jest empatia, nie osądzanie. Zamiast potępiać “szakala”, spróbuj usłyszeć jego niezaspokojone potrzeby.
• Brak dbania o własne potrzeby podczas dawania empatii: Dawanie empatii jest wyczerpujące, jeśli ignorujesz własne potrzeby (np. na odpoczynek, wsparcie, autonomię). Stawiaj zdrowe granice, gdy czujesz się przeciążony. Pamiętaj też, żeby odnaleźć odpowiednią formę szkolenia, która pomoże Ci przyswoić wiedzę o komunikacji bez przemocy.

Jak skutecznie porozumiewać się bez przemocy? Wnioski końcowe

Porozumienie bez Przemocy (NVC) to narzędzie, które może zdecydowanie zmienić jakość Twojego życia i relacji. Moje zdecydowanie zmieniło, dlatego chciałem podzielić się kilkoma wskazówkami na jego temat.

Teraz już wiesz, że NVC to nie jest zwykły zestaw technik, ale kompleksowe podejście do komunikacji, które pozwala na:

• budowanie lepszych relacji,
• zmniejszenie stresu i frustracji,
• skuteczne rozwiązywanie konfliktów,
• pogłębienie zrozumienia potrzeb swoich i innych osób,
• budowanie autentyczności.

Mam dla Ciebie dobrą wiadomość. Możesz takie umiejętności nabyć, tak, aby stopniowo zdobywać wiedzę i przekształcać swoje życie w praktyce. Sprawdź nasze szkolenie z komunikacji i popraw jakość swojego życia.